Thông tin được ông Lê Tấn Cận, Thứ trưởng Tài chính nêu tại hội thảo về đất đai, ngày 22/7.

“Trước mắt sẽ tiếp tục kế thừa quy định của Luật Đất đai 2013, là áp dụng mức thu 30-50% phần chênh lệch thay vì thu toàn bộ như hiện nay”, ông Cận nói, thêm rằng Bộ Tài chính đã làm việc với các doanh nghiệp, địa phương về tình hình thu tiền sử dụng đất khi người dân chuyển mục đích sử dụng.

“Từ số liệu của các địa phương, Bộ sẽ xây dựng phương án trình Chính phủ, theo hướng giảm tiền sử dụng đất cho người dân”, ông nói thêm.

Thực tế vừa qua, người dân và doanh nghiệp phản ánh tình trạng tiền sử dụng đất tăng đột biến khi họ chuyển mục đích từ đất nông nghiệp sang đất ở. Ông Võ Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cũng nêu thực tế có những trường hợp đất nông nghiệp nằm trong khu dân cư hiện hữu nhưng người dân vẫn phải nộp mức tiền sử dụng đất rất cao khi chuyển mục đích sử dụng. Nguyên nhân được cho là do cách tính hiện hành chưa phù hợp với loại đất này.

“Thời gian qua, nhiều địa phương đã chủ động điều chỉnh bảng giá đất để thu hẹp khoảng cách giữa các loại đất. Tuy nhiên, cũng có nơi không cập nhật kịp hoặc xây dựng giá quá cao, gây tác động xã hội đáng kể”, ông Tuấn nói.

Về lâu dài, theo Thứ trưởng Lê Tấn Cận, Bộ Tài chính đang xây dựng đề án chi tiết theo từng loại hình, với mục tiêu giảm nghĩa vụ tài chính cho người dân khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Chính phủ sẽ đề xuất sửa Luật Đất đai 2024. Bộ này sẽ kiến nghị bổ sung cơ chế tính tiền sử dụng đất theo tỷ lệ phần trăm, nhằm tạo hành lang pháp lý phù hợp thực tiễn.

Cùng với đó, các địa phương cũng đang rà soát, xây dựng bảng giá đất đảm bảo hài hòa và tránh gây sốc sau các thông tin sáp nhập địa giới hành chính. Dự kiến bảng giá đất đầu tiên theo Luật Đất đai 2024 sẽ được công bố năm 2026, có hiệu lực 5 năm, còn hệ số điều chỉnh sẽ được xem xét cập nhật hàng năm.

Liên quan đến khoản thu bổ sung khi chậm xác định nghĩa vụ tài chính trước ngày 1/8/2024, Bộ Tài chính cho biết đang điều chỉnh lại dự thảo sửa đổi nghị định về tiền sử dụng, thuê đất. Hiện cơ quan này cân nhắc phương án thu còn 3,6% một năm, hoặc bỏ hẳn, thay vì 5,4% mỗi năm như đề xuất trước đây.

Với kiến nghị không thu khoản bổ sung này, Bộ ghi nhận và đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để báo cáo Chính phủ trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai 2024. Thứ trưởng Cận khẳng định việc sửa đổi luật và các quy định liên quan sẽ được triển khai sớm để kịp thời điều chỉnh những bất cập, trước thời điểm bảng giá đất mới áp dụng từ 1/1/2026.

Phương Uyên

“Thành phố áp dụng bảng giá đất mới theo Quyết định 79 với mức tăng đột biến đã khiến thị trường bất động sản gần như đóng băng, dòng tiền khó lưu thông”, Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM nêu tại hội thảo “Giá đất, thuế đất thế nào cho hợp lý” sáng 22/7.

Ông Thuận nhận định Luật Đất đai 2024 quy định việc xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, nhưng không yêu cầu bảng giá đất phải bám sát giá thị trường – vốn luôn biến động. Trong quá trình soạn thảo Nghị định 103, Bộ Tài chính từng chủ trương không làm biến động lớn nghĩa vụ tài chính về đất, nhưng khi triển khai thực tế lại xuất hiện nhiều bất cập, đặc biệt là khoảng cách quá lớn giữa giá đất ở và đất nông nghiệp.

“Giá đất ở được xem xét theo hướng tiệm cận thị trường, trong khi đất nông nghiệp lại được định giá rất cảm tính, không bám sát thực tế”, ông nói.

Ông dẫn chứng một thửa đất mặt tiền đường Đồng Khởi (TP HCM) có 210 m2 đất ở được định giá 687 triệu đồng mỗi m2 trong bảng giá đất, còn 6 m2 chưa chuyển mục đích vẫn là đất nông nghiệp chỉ được định giá 810.000 đồng/m2.

Theo ông, sự chênh lệch gấp hơn 840 lần này không phù hợp với nguyên tắc thị trường như quy định tại Nghị định 71. “Để công bằng, cần điều chỉnh giá đất nông nghiệp lên khoảng 65-70% so với đất ở tại các thửa đất nằm trong khu dân cư hoặc xen cài trong thửa đất ở”, ông Thuận nói thêm.

Bà Võ Nhật Liễu, Giám đốc Viện đào tạo phát triển dự án bất động sản PROPIIN, cũng đặt vấn đề áp giá thị trường vào bảng giá đất có thực sự công bằng và liệu có khiến giá đất ở vô hình chung chạy đua với giá ảo.

Bà Liễu cho biết, tiền sử dụng đất hiện chiếm hơn 20% tổng mức đầu tư dự án và là một biến số mà doanh nghiệp rất khó kiểm soát do chưa có công thức thống nhất. Nếu tính theo mức giá thị trường hiện nay, nhiều doanh nghiệp không thể triển khai được dự án nhà ở trung cấp, bình dân, thậm chí rất khó có lãi. Khi đó, thị trường dễ rơi vào vòng xoáy lệch cung – cầu, chỉ còn giới đầu tư đủ tài chính mua nhà, còn người lao động thì mất dần cơ hội an cư.

Ngoài ra, bà Liễu cho rằng việc xây dựng bảng giá đất theo thị trường đòi hỏi cách tiếp cận khoa học, có hệ thống dữ liệu đầy đủ và minh bạch. Để phản ánh sát giá thực, cần khảo sát trên một lượng lớn giao dịch kéo dài ít nhất 5-10 năm, thay vì dựa vào các thương lượng rời rạc giữa người mua và người bán. Nếu vội vàng áp dụng giá thị trường trong bối cảnh còn nhiều yếu tố bất thường, sẽ dễ dẫn đến hợp thức hóa giá ảo.

Chung quan điểm, Tiến sĩ Trần Việt Anh, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương, nhìn nhận việc xây dựng bảng giá đất cần có cơ sở khoa học rõ ràng, nếu không sẽ dễ bị cuốn theo giá ảo. Ông chỉ ra thực tế thời gian qua, giá đất liên tục bị đẩy lên bởi các yếu tố như quy hoạch làm đường, xây cầu, có nhà đầu tư lớn đến hoặc gần đây là hiệu ứng sáp nhập tỉnh.

“Nếu các địa phương lấy mức giá bị thổi lên trong giai đoạn sốt nóng làm dữ liệu xây dựng bảng giá đất sẽ dẫn tới nguy cơ bảng giá đất không phản ánh thực tế”, ông cảnh báo.

Theo ông Việt Anh, hậu quả của việc này dẫn đến giá nhà đất bị đẩy lên cao, vượt khả năng chi trả của người dân. Chi phí chuyển nhượng và nghĩa vụ tài chính về đất tăng theo, khiến doanh nghiệp đội chi phí đầu vào, cuối cùng người mua nhà phải gánh chịu.

Ông dẫn chứng tại vòng xoay Cát Lái (TP HCM), giá đền bù lên tới 81 triệu đồng mỗi m2 khiến doanh nghiệp phải đưa giá bán ra thị trường lên khoảng 200 triệu đồng mỗi m2 để đảm bảo lợi nhuận, tạo áp lực lớn lên giá nhà và khả năng tiếp cận của người dân.

“Đây là lý do cần sớm sửa đổi Luật Đất đai 2024, trong đó có quy định liên quan đến bảng giá đất”, ông Việt Anh nói. Bởi theo ông, bảng giá đất mới dự kiến áp dụng đồng loạt trong nửa năm tới, nếu không sửa kịp thời, các bất cập đang diễn ra tại một số địa phương có thể lan rộng. Chưa kể, quá trình sáp nhập tỉnh còn khiến nhiều nơi tồn tại song song nhiều bảng giá đất, gây thiếu nhất quán và khó khăn trong quản lý.

Ông Việt Anh kiến nghị bảng giá đất cần cập nhật theo giá thị trường nhưng phải có lộ trình cụ thể, tránh gây sốc và ảnh hưởng đến an sinh xã hội, đặc biệt là phân khúc nhà ở bình dân và xã hội. Ông cũng đề xuất phân định rõ giữa giá đất thương mại và đất phục vụ mục tiêu an sinh.

Phản hồi ý kiến chuyên gia, ông Võ Anh Tuấn, Phó cục trưởng quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết bảng giá đất đầu tiên theo Luật Đất đai 2024 sẽ được công bố năm 2026, thời gian giãn ra nhằm tránh gây “sốc giá” sau thông tin sáp nhập tỉnh. Nhiều địa phương đã rà soát, điều chỉnh bảng giá để thu hẹp chênh lệch, tránh biến động ảnh hưởng đến quyền lợi người dân, song vẫn còn nơi cập nhật chậm hoặc quá cao, gây tác động xã hội.

Ông cũng ghi nhận phản ánh của người dân về mức thu tiền sử dụng đất quá cao khi chuyển mục đích từ đất nông nghiệp sang đất ở trong khu dân cư, do cách tính hiện hành còn bất hợp lý. Theo ông Tuấn, đây là trách nhiệm của địa phương, song Cục đang đề xuất sửa Nghị định 71 và Luật Đất đai, dự kiến trình Quốc hội tháng 10 tới.

“Các góp ý của đại biểu tại hội thảo hôm nay giúp Cục hiểu rõ hơn các vướng mắc thực tiễn và tự tin trong việc xây dựng quy định điều chỉnh phù hợp”, ông Tuấn chia sẻ. Theo định hướng, bảng giá đất sẽ được ban hành với thời hạn sử dụng 5 năm, đi kèm hệ số điều chỉnh được cập nhật hàng năm nhằm linh hoạt bám sát biến động thị trường.

Phương Uyên