Áp lực đi thuê mặt bằng

Bà Mỹ Vân (45 tuổi, quê Gia Lai) kinh doanh thực phẩm trong một con hẻm trên đường Ung Văn Khiêm (phường Thạnh Mỹ Tây, TPHCM). Dù chỉ nhập rau củ, hải sản từ các vùng lân cận về bán, cửa hàng của bà vẫn cần mặt bằng đủ rộng để tập kết hàng, phân loại, đóng gói và bảo quản trong tủ đông, thậm chí sơ chế theo yêu cầu của khách.

Vì vậy, bà chấp nhận thuê một căn nhà phố với giá 15 triệu đồng/tháng làm nơi kinh doanh. Mỗi ngày, vừa mở cửa buôn bán, bà lại phải tính toán cách xoay sở để trả gần 500.000 đồng tiền thuê mặt bằng. Dù vậy, bà vẫn cho rằng mức giá này là “may mắn”, bởi các căn nhà xung quanh thường có giá 18-20 triệu đồng/tháng.

Thế nhưng từ đầu năm nay, lượng khách giảm rõ rệt. Có ngày doanh thu không đủ bù chi phí thuê nhà, chưa kể tiền công lao động, vận chuyển và các khoản thuế. “Nhiều hôm bán từ sáng đến tối mà không lời được đồng nào, chỉ đủ trả tiền mặt bằng”, bà chia sẻ.

Trước áp lực tài chính ngày càng lớn, bà Mỹ Vân quyết định đóng cửa điểm bán cũ và chuyển toàn bộ cửa hàng về khu Bình Quới (Thanh Đa cũ). Trên khu đất nông nghiệp rộng 1.000m2, bà thuê lại một căn nhà lá dựng sẵn, có đầy đủ điện nước để tiếp tục kinh doanh.

Không gian rộng rãi giúp nhân viên dễ dàng sơ chế thực phẩm, tập kết thùng cá, mực mà không phải luồn lách trong hẻm chật chội. Quan trọng hơn, chi phí mặt bằng giảm xuống còn 7 triệu đồng/tháng, giúp bà Vân phần nào giảm bớt áp lực gánh nặng tài chính.

Trên thực tế, trường hợp “trốn chạy” khỏi những mặt bằng giá cao như bà Mỹ Vân không phải cá biệt. Nhiều hộ kinh doanh và cửa hàng buộc phải tính toán lại bài toán chi phí – mặt bằng trong bối cảnh thị trường liên tục biến động.

Từ sau đại dịch Covid-19, tình trạng mặt bằng bỏ trống, không có khách thuê hoặc người thuê trả mặt bằng ồ ạt xuất hiện trên nhiều tuyến phố tại TPHCM và đến nay vẫn chưa dừng lại. Những tuyến đường từng sầm uất, được xem là “đất vàng” để hiện diện thương hiệu, nay phủ kín biển cho thuê như Cách Mạng Tháng Tám, Lý Tự Trọng, Đồng Khởi, Hai Bà Trưng, Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu…

Nhiều căn nhà phố bỏ trống suốt vài năm liền nhưng vẫn khó tìm khách thuê mới. Giá rao cho thuê ở các tuyến đường đắt đỏ dao động 200-300 triệu đồng/tháng, tùy diện tích và vị trí.

Riêng trên đường Đồng Khởi – một trong những khu vực trung tâm nhất TPHCM – giá thuê có nơi lên tới 500-600 triệu đồng/tháng. Theo báo cáo của Cushman & Wakefield năm 2024, tuyến đường này nằm trong nhóm có giá thuê mặt bằng cao nhất Việt Nam và đứng thứ 14 toàn cầu.

Cuộc “dịch chuyển” ở cả phía chủ nhà và khách thuê

Lý giải tình trạng mặt bằng bỏ trống ngày càng nhiều trên các tuyến phố, ông Đinh Minh Tuấn – Giám đốc khu vực miền Nam của PropertyGuru Việt Nam – cho rằng dù thị trường tiêu dùng có tín hiệu cải thiện, giá thuê mặt bằng lại gần như không biến động. Trong khi đó, hoạt động kinh doanh ở khu vực trung tâm vẫn đối mặt nhiều áp lực.

Một trong những nguyên nhân chính là sự thay đổi trong hành vi mua sắm. Người tiêu dùng chuyển dịch sang các khu đô thị tích hợp ở vùng ven – nơi tập trung hệ sinh thái “tất cả trong một” gồm mua sắm, giải trí, ẩm thực. Sự tiện lợi này khiến lượng khách đổ vào khu trung tâm giảm sút.

Bên cạnh đó, hạ tầng giao thông và thiếu chỗ đậu xe tiếp tục là rào cản lớn đối với khách di chuyển bằng ô tô, làm giảm trải nghiệm khi tiếp cận các tuyến phố thương mại truyền thống.

Thị trường còn chịu áp lực từ các trung tâm thương mại quy mô lớn, vốn ngày càng hút khách nhờ đầu tư mạnh vào trải nghiệm và không gian. Sự bùng nổ của thương mại điện tử và các nền tảng bán hàng trực tuyến cũng khiến mô hình kinh doanh mặt bằng nhà phố chịu sức ép lớn.

Đồng quan điểm, chuyên gia Võ Huỳnh Tuấn Kiệt cho biết hành vi mua sắm của người trẻ đang thay đổi mạnh mẽ. Thay vì đến cửa hàng truyền thống, họ ưu tiên trải nghiệm mua sắm tại trung tâm thương mại hoặc chuyển hoàn toàn sang mua hàng trực tuyến. Xu hướng này khiến nhu cầu thuê mặt bằng nhà phố tiếp tục giảm.

Tại các tuyến phố đắt đỏ như Hai Bà Trưng hay Đồng Khởi (TPHCM), việc thuê mặt bằng không còn nhằm tối đa hóa doanh thu. Nhiều doanh nghiệp chọn những vị trí này chủ yếu để xây dựng hiện diện thương hiệu và phục vụ các hoạt động marketing thay vì lợi nhuận trực tiếp.

Một số thương hiệu chấp nhận lỗ tại điểm bán để duy trì hình ảnh. Trong khi đó, các thương hiệu nhỏ chuyển hướng mạnh sang bán hàng trực tuyến để cắt giảm chi phí.

Mặc dù giá thuê mặt bằng trung tâm không tăng từ đầu năm 2024, giá bất động sản lại tiếp tục nhích lên. Theo khảo sát của phóng viên Dân trí, giá nhà riêng trên đường Nguyễn Đình Chiểu tăng 22% lên khoảng 260 triệu đồng/m2, còn đường Cách Mạng Tháng Tám tăng 14%, phổ biến 180 triệu đồng/m2.

Ông Võ Huỳnh Tuấn Kiệt nhìn nhận: Dù nhu cầu thuê giảm, nhiều chủ nhà vẫn không muốn điều chỉnh giá, kỳ vọng giá trị bất động sản sẽ tăng theo thời gian. Sự lệch pha giữa kỳ vọng của chủ sở hữu và khả năng chi trả của người thuê khiến nhiều mặt bằng đẹp rơi vào cảnh bỏ trống kéo dài.

Để thu hút khách thuê, một số chủ nhà bắt đầu áp dụng chính sách linh hoạt như chiết khấu giá thuê trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ mang tính tạm thời, chưa xử lý được những điểm nghẽn của thị trường mặt bằng bán lẻ.

Một xu hướng đáng chú ý khác là các thương hiệu F&B – vốn chuộng mặt phố lớn – đang chuyển sang đặt cửa hàng trong trung tâm thương mại để tối ưu dòng vốn lưu động và cải thiện hiệu quả kinh doanh. Mô hình này cho phép doanh nghiệp linh hoạt hơn trong thanh toán, thậm chí có thể áp dụng hình thức chia sẻ doanh thu với chủ mặt bằng.

Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TPHCM (IEEr) vừa có văn bản kiến nghị việc xây dựng bảng giá đất phải đảm bảo nguyên tắc ổn định, phù hợp với thực tiễn đời sống nhân dân và áp dụng hệ số K để xác định giá đất.

Theo Viện này, bảng giá đất của 3 địa phương tại TPHCM trước sáp nhập là cơ sở phù hợp để nhân với hệ số điều chỉnh giá đất (hệ số K), từ đó xây dựng bảng giá đất lần đầu áp dụng trên toàn thành phố kể từ ngày 1/1/2026.

Viện IEEr cho rằng, nếu xây dựng bảng giá đất theo giá thị trường để làm “giá gốc”, rồi tiếp tục nhân hệ số K, sẽ khiến giá đất bị khuếch đại, làm méo mó thị trường và nghĩa vụ tài chính, đồng thời không đúng tinh thần khoa học của việc áp dụng hệ số K.

Trong khi đó, bảng giá đất áp dụng từ ngày 31/10/2024 tại TPHCM (cũ) đang quá cao, gây nhiều hệ lụy cho doanh nghiệp và người dân. Ngay cả cơ quan quản lý Nhà nước cũng gặp khó khăn trong việc giải quyết thủ tục tính tiền sử dụng đất.

Đơn vị này chỉ ra rằng thu nhập bình quân quốc gia hiện chỉ đạt 8,2 triệu đồng/tháng, trong khi giá đất tăng quá nhanh, vượt xa mức thu nhập của người dân, khiến khó khăn chồng chất. Nhà ở xã hội hiện có giá lên tới 1,2 tỷ đồng/căn 2 phòng ngủ, khiến người lao động nghèo phải mất 38 năm tích lũy mới có khả năng mua.

Do đó, IEEr cho rằng việc xây dựng bảng giá đất mới không nên tiếp tục làm theo cách cũ, mà cần tuân thủ chỉ đạo của Bộ Chính trị và hướng dẫn của Bộ Tài chính về áp dụng hệ số K trong xây dựng bảng giá đất.

Bộ Chính trị đã định hướng việc xây dựng bảng giá đất dựa trên bảng giá cơ sở nhân với hệ số K, áp dụng từ ngày 1/1/2026, nhằm góp phần ổn định thị trường bất động sản và đáp ứng nhu cầu nhà ở xã hội cho người lao động.

Viện IEEr kiến nghị TPHCM xây dựng bảng giá đất dựa trên bảng giá đất trước khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, sau đó nhân với hệ số K để áp dụng cho bảng giá đất mới năm 2026.

Biên độ điều chỉnh hệ số K được đề xuất dao động từ tăng/giảm 20% đến 300%, nhằm ổn định giá thị trường mà không gây lạm phát. Riêng giá đất nông nghiệp trong bảng giá đất phải bằng 30% giá đất ở của cùng một thửa đất.