Nghị định 151 của Chính phủ quy định rõ việc phân cấp mạnh trong quản lý đất đai, trao thêm quyền cho UBND cấp xã. Cụ thể, UBND xã sẽ tiếp nhận và giải quyết 14 thủ tục đất đai gồm: cấp và đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ); giao, cho thuê đất không thu tiền; chuyển mục đích sử dụng đất với hộ gia đình, cá nhân; đăng ký biến động; chứng nhận quyền sở hữu; xác nhận trích đo bản đồ địa chính để phục vụ cấp sổ…

Dưới đây là một số thay đổi cụ thể trong 14 loại thủ tục đất đai nêu trên.

Cấp sổ đỏ tại xã thay vì lên huyện

Trước đây, người dân muốn cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) phải nộp hồ sơ tại cấp huyện. Từ đầu tháng 7, thẩm quyền này được giao cho UBND cấp xã với hộ gia đình và cá nhân đủ điều kiện, giúp người dân hoàn tất thủ tục ngay tại nơi cư trú.

Thời gian giải quyết được rút ngắn còn tối đa 3 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ. Toàn bộ quy trình cấp sổ đỏ lần đầu không vượt quá 17 ngày, thay vì 20 ngày như trước.

Ngoài ra, người dân không phải nộp giấy xác nhận “không tranh chấp” như trước. Việc xác minh quy hoạch, nguồn gốc và tình trạng tranh chấp sẽ do cơ quan tiếp nhận tự thực hiện theo cơ chế hậu kiểm.

UBND xãcó quyền giao đất, chuyển mục đích sử dụng

Bên cạnh cấp sổ, UBND xã được thực hiện các thủ tục như: giao đất không thu tiền sử dụng, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng với hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư – những việc trước đây do cấp huyện hoặc tỉnh xử lý.

Với doanh nghiệp thuộc diện được miễn tiền thuê đất (như đơn vị giáo dục, y tế, an sinh xã hội), UBND xã cũng được tiếp nhận và giải quyết hồ sơ liên quan đến giao, thuê hoặc chuyển mục đích sử dụng đất. Thẩm quyền này góp phần rút ngắn thời gian triển khai dự án tại địa phương.

Bên cạnh đó, xã còn được xác nhận trích đo bản đồ địa chính, một bước quan trọng trong việc hoàn thiện hồ sơ cấp sổ đỏ.

Linh hoạt nơi nộp hồ sơ,đẩy mạnh số hóa

Từ tháng 7, người dân được nộp hồ sơ đăng ký đất đai tại bất kỳ điểm tiếp nhận nào trong cùng tỉnh hoặc thành phố, thay vì phải nộp tại nơi có đất như trước. Quy định này áp dụng cho cả đăng ký lần đầu và các giao dịch biến động như chuyển nhượng, thừa kế…

Thủ tục cấp sổ đỏ cũng có thể thực hiện trực tuyến qua hệ thống do Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh vận hành. Người dân không cần trực tiếp đến bộ phận một cửa.

Cùng với đó, dữ liệu địa chính như bản đồ thửa đất, hiện trạng sử dụng… sẽ được số hóa và mở quyền tra cứu cho cá nhân, tổ chức có nhu cầu, thay thế việc xin xác nhận bằng giấy tờ.

Thêm nhiều trường hợp được cấp đổi sổ đỏ

Từ 1/7, nhiều trường hợp sẽ được cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bao gồm: sổ đỏ bị rách, mờ, hư hỏng vật lý; sổ được cấp trước ngày 1/8/2024; cùng các trường hợp khác được quy định tại Phụ lục I kèm theo Nghị định.

Việc mở rộng điều kiện cấp đổi nhằm tạo thuận lợi cho người dân hoàn thiện giấy tờ nhà đất, nhất là tại những địa phương đang chuyển đổi mô hình quản lý.

Tranh chấp đất đai được giải quyết tại xã

Từ ngày 1/7, Chủ tịch UBND xã sẽ có thẩm quyền tiếp nhận hồ sơ, tổ chức hòa giải và xử lý các tranh chấp đất đai đơn giản, chưa đủ điều kiện khởi kiện ra tòa.

Thời gian giải quyết tối đa 45 ngày kể từ ngày thụ lý, có thể gia hạn thêm 10 ngày tại các xã miền núi, biên giới hoặc hải đảo. Việc xử lý mâu thuẫn ngay tại cơ sở giúp giảm tải cho tòa án và xử lý kịp thời các xung đột nhỏ trong cộng đồng.

Nghị định 151 được áp dụng trong giai đoạn chuyển tiếp mô hình chính quyền hai cấp (tỉnh – xã) từ ngày 1/7 đến hết ngày 28/2/2027. Đây là một trong những bước đi quan trọng trong cải cách hành chính và tổ chức bộ máy.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc rút gọn thủ tục và phân cấp rõ ràng giúp người dân, nhất là tại vùng nông thôn và miền núi, tiếp cận dịch vụ công dễ dàng hơn, tiết kiệm thời gian và chi phí. Đồng thời, cơ chế hậu kiểm thay vì tiền kiểm giúp giảm gánh nặng giấy tờ, nâng cao trách nhiệm thẩm định thực tế của cơ quan chuyên môn và thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực đất đai.

Phương Uyên