Thông tin được Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định tại phiên thảo luận tổ chiều 21/5, về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Theo dự thảo nghị quyết, Chính phủ đề xuất lập Quỹ nhà ở quốc gia. Đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

Theo Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc, nguồn vốn của quỹ này từ ngân sách và một số nguồn khác như đóng góp tự nguyện của nhà đầu tư; thu từ quỹ đất 20% xây nhà xã hội trong các dự án nhà thương mại…

“Quỹ này làm nhiệm vụ kiến tạo nhà xã hội, giá rẻ cho người trẻ chưa có nhà. Tức là, nhà ở xã hội là một phần đầu tư của quỹ. Quỹ hoạt động trên nguyên tắc bảo tồn, phi lợi nhuận, bởi còn nhiệm vụ đầu tư và như vậy có thể phát triển nhà giá rẻ cho người dân”, Phó thủ tướng nói.

Cũng theo dự thảo nghị quyết, Quỹ nhà ở quốc gia được lập tại Trung ương và địa phương. Ở Trung ương, quỹ sẽ do Bộ Xây dựng quản lý, để xây dựng một số dự án, điều hòa cho những địa phương không cân đối được ngân sách. Còn tại địa phương, Chủ tịch UBND có quyền thành lập quỹ, rồi giao Sở Xây dựng quản lý.

“Chúng tôi kỳ vọng quỹ này sẽ hỗ trợ một phần cho thúc đẩy nhà ở xã hội, nhà giá rẻ cho người thu nhập thấp, người trẻ”, ông nói thêm.

Góp ý trước đó việc lập Quỹ nhà ở quốc gia, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng cần phát triển nguồn thu bền vững và tính toán cấu trúc nguồn vốn.

Bà Phạm Thúy Chinh – Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính lo lắng trong cùng thời điểm việc hình thành nhiều quỹ tài chính ngoài ngân sách sẽ phá vỡ cơ cấu ngân sách, tài khoá do yêu cầu nguồn lực vốn lớn.

Theo bà, một số địa phương lớn như TP HCM, Đồng Nai đã có quỹ tương tự phát triển nhà ở xã hội, nhưng kết quả không như mong muốn, lý do thiếu vốn điều lệ.

“Nếu vốn Quỹ nhà ở quốc gia phụ thuộc vào ngân sách thì có đảm bảo hoạt động của quỹ này không?”, bà nói, đồng thời đề nghị Quỹ nhà ở quốc gia kết thúc hoạt động vào 2030 – cùng thời điểm hoàn thành mục tiêu có 1 triệu căn nhà ở xã hội.

Trả lời đại biểu Chinh, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định “việc vận hành quỹ này ảnh hưởng không đáng kể tới điều hành ngân sách”.

Theo Đề án phát triển 1 triệu căn nhà ở xã hội tới 2030, đến năm 2024, cả nước phát triển 130.000 căn. Tuy nhiên, báo cáo từ Bộ Xây dựng cho thấy dù nỗ lực, các địa phương chỉ hoàn thành được 21.000 căn, tương ứng hơn 16% kế hoạch.

Giai đoạn 2025-2030, Thủ tướng giao nhiệm vụ cả nước cần đạt mục tiêu hơn 995.000 căn hộ. Trong đó, Hà Nội phải hoàn thành gần 45.000 căn, còn TP HCM khoảng 67.000 căn.

Đề cập tới nguồn lực cho phát triển nhà ở xã hội, ông Nguyễn Trường Giang – Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đặt vấn đề “tiền, nguồn lực ở đâu để làm nhà ở xã hội”.

Ông Giang cho rằng kỳ họp đang diễn ra, bàn thảo nhiều nội dung liên quan tới dùng ngân sách, như tinh giản biên chế, chi cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo… Do đó, dự thảo nghị quyết cũng cần đưa ra rõ kế hoạch, bố trí nguồn lực dự kiến cụ thể. Ví dụ năm nay sẽ sắp xếp tinh gọn bộ máy, sáp nhập địa phương… thì kế hoạch tính làm bao nhiêu căn nhà ở xã hội để có chỗ ở cho cán bộ công chức.

“Cần xem lại quy hoạch về nhà ở xã hội để có nguồn lực đầu tư thỏa đáng”, ông Giang góp ý.

Ở khía cạnh này, ông Dương Khắc Mai – Phó trưởng đoàn Đăk Nông cũng cho rằng “có an cư mới lạc nghiệp, nếu chính sách có rồi, không có tiền triển khai, thủ tục kéo dài năm này qua năm khác, sẽ không hiệu quả”, ông nói, thêm rằng từ 2021 đến nay mới có 66.000 căn nhà ở xã hội được xây dựng là quá chậm.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng lưu ý Quỹ nhà ở quốc gia để cấp vốn cho đầu tư xây dựng. Do đó, ông cho rằng cần bổ sung quy định Chính phủ cân đối, hoặc hướng dẫn địa phương cân đối vốn. Trường hợp vượt thẩm quyền báo cáo Thường vụ Quốc hội, Quốc hội để có nguồn lực thực hiện.

Góp ý ở tổ, ông Phan Đức Hiếu – đại biểu chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính – đề nghị bổ sung cơ chế giá trần cho nhà ở xã hội.

Theo quy định hiện hành, giá bán nhà xã hội do chủ đầu tư xác định trên cơ sở tính đủ các chi phí để thu hồi vốn đầu tư, lãi vay (nếu có) và lợi nhuận định mức (không quá 10%). Giá này do UBND tỉnh thẩm duyệt, không tính các khoản ưu đãi của Nhà nước.

Tuy nhiên, ông Hiếu phân tích nếu quy định đầu tư, thẩm định theo cách hiện nay sẽ tốn nhiều thời gian xác định chi phí, kiểm toán… Giá bán sau này cao hơn thì mất nhiều chi phí hạch toán. Với giá trần, doanh nghiệp thấy “giá bán có lời họ sẽ đầu tư, còn lỗ chịu, nhưng giảm được thời gian và chi phí xã hội”.

Đề xuất có giá trần nhà ở xã hội từng được Bộ Tư pháp nêu khi thẩm định dự thảo Nghị quyết, nhưng Bộ Xây dựng không đồng ý.

Đây không phải lần đầu đề nghị áp giá trần nhà xã hội được đưa ra. Tháng 6/2023, thời điểm dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) được lấy ý kiến, Bộ Tài chính cho rằng nhà ở xã hội do Nhà nước hay doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư đều cần “Nhà nước duyệt giá” và quy định mức trần. Giải pháp này giúp nhà ở xã hội mới bán, cho thuê đúng đối tượng, “nếu không, sẽ rơi vào kênh nhà ở thương mại”. Tuy nhiên, Luật Nhà ở 2023 có hiệu lực từ 1/8/2024 không nêu quy định trên.

Khi tiếp thu ý kiến các bộ, ngành về dự thảo nghị quyết, Bộ Xây dựng cho biết việc quy định giá trần bán, cho thuê nhà xã hội “cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng”.

Anh Minh

Tọa đàm đối thoại chính sách về tăng trưởng kinh tế ngày 3/6, PGS.TS Phạm Thế Anh, Đại học Kinh tế Quốc dân, nhìn nhận Việt Nam đang đối mặt các đợt sốt giá bất động sản, ảnh hưởng tới mục tiêu tăng trưởng cao và bền vững giai đoạn tới.

Theo ông, các đợt lên giá địa ốc khiến giới đầu tư trong nước có xu hướng tìm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá trên thị trường tài sản, thay vì rót tiền vào sản xuất để tạo giá trị gia tăng cho nền kinh tế. Việc này còn làm tăng chênh lệch giàu nghèo trong xã hội, kéo giá dịch vụ như tiền thuê nhà, hàng hóa, dịch vụ… tăng theo và giảm năng lực cạnh tranh quốc gia.

“Việt Nam nên cân nhắc đánh thuế căn nhà thứ hai trở đi bởi nhiều lợi ích mà sắc thuế này có thể đem lại”, ông Thế Anh đề xuất.

Theo Bộ Xây dựng, trong quý đầu năm, lượng giao dịch bất động sản căn hộ chung cư, nhà ở riêng lẻ, đất nền tăng 16-32% so với quý trước, trong khi giá các loại hình bất động sản tiếp tục có xu hướng đi lên. Tại cuộc họp tháng trước, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà thừa nhận thực trạng đáng lo ngại là tốc độ tăng giá bất động sản ở Việt Nam thuộc nhóm cao nhất thế giới, trong khi khả năng tiếp cận nhà ở của người dân ngày càng giảm. Thị trường địa ốc cũng đang mất cân đối cung và cầu, cơ cấu sản phẩm bất hợp lý.

Chuyên gia Phạm Thế Anh cho rằng việc đánh thuế với căn nhà thứ hai sẽ hạn chế đầu cơ và găm giữ bất động sản, vốn đang tạo ra các “đô thị ma” và tình trạng khan hiếm nguồn cung trên thị trường thứ cấp, đẩy giá nhà đất lên cao phi lý.

“Khi chi phí sở hữu căn nhà thứ hai tăng lên do thuế, những người găm giữ sẽ có xu hướng sử dụng hiệu quả hơn bằng cách cho thuê, đưa vào sản xuất kinh doanh, hoặc buộc phải bán bớt”, ông phân tích. Điều này, theo ông Thế Anh, sẽ làm tăng nguồn cung, góp phần hạ nhiệt giá nhà, giúp thị trường lành mạnh và tránh lãng phí tài nguyên.

Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng hai chữ số trong giai đoạn tới để trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045. Do đó, Việt Nam cần có đủ nguồn lực tài chính cho các dự án hạ tầng lớn – yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu tăng trưởng này.

Ở khía cạnh này, theo PGS.TS Phạm Thế Anh, thuế bất động sản cũng là một trong những khoản thu bền vững mới để tái đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng tại địa phương như công viên, đường sá, bệnh viện, trường học. Hơn nữa, nguồn thu này cũng mở ra cơ hội để Việt Nam cắt giảm các loại thuế khác như thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân – những sắc thuế đang làm giảm động lực sản xuất kinh doanh và tiêu dùng.

Thực tế, đây không phải lần đầu giải pháp đánh thuế bất động sản thứ hai được đưa ra nhằm hạ giá nhà. Cách đây 8 năm, Chính phủ từng đề xuất thí điểm đánh thuế bất động sản thứ hai tại TP HCM, nhưng sau đó không được thông qua. Có nhiều ý kiến phản biện, một trong số đó cho rằng thời điểm đánh thuế khi đó còn quá sớm.

Năm ngoái, Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) cũng đưa ra đề xuất này trong bối cảnh giá bất động sản liên tục tăng, chưa có tín hiệu giảm, nhất là phân khúc chung cư. Chuyên gia đề xuất chính sách thuế bất động sản áp cho hai đối tượng, gồm người mua căn nhà thứ hai trở lên và chủ sở hữu bỏ hoang dự án. Mức thuế sẽ tăng dần với giao dịch mà người bán có thời gian sở hữu ngắn.

Tuy nhiên, việc sử dụng công cụ thuế để điều tiết thị trường gặp không ít thách thức. Giới chuyên môn cho rằng để sử dụng hiệu quả công cụ thuế, cơ quan quản lý cần xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu, thông tin về thị trường bất động sản. Từ đó, việc xác định nhà thứ hai, ba… và giá trị của chúng mới công khai, minh bạch. Các mức thuế suất cũng cần nghiên cứu kỹ, tránh trùng lặp, thuế chồng thuế khiến người dân bị “kiệt quệ” sức mua.

Phương Dung